Տեղադրվել է` 2009-01-12 11:05:39 (GMT +04:00)

Ընթերցված է` 5933, Տպվել է` 513, Ուղարկվել է էլ.փոստով` 207

ԽԱՉԱԳՈՂ 27

ՊԱՐՈՒՅՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Լույսը չփոխեց նրանց միտքը: Հույս էլ չունեինք: Սպասում էինք Տոլիկի զարմանքին, հայհոյանքը չհապաղեց:

- Ես ձեր մե՜րը,- ճամպրուկներն ու պայուսակները տեսնելով բացականչեց նա,- բոլո՞րդ եք գնում:

Բաժանվեցինք գրկախառնվելով:

- Իրար կպահեք,- պատվիրեց Շուլան,- չորսով իրար կբռնեք:

Հրանտն ու Շուլան մտան խցիկը, փոքրակազմ Գրիգորը թափքում թաքնվեց, ճամպրուկների միջեւ:

Այդպես կատաղի արագությամբ օգոստոսյան հուսալքությունը մաշեց բրիգադը: Մնացինք չորսը, Սաքոյին չհաշված:

- Ի՞նչ անենք,- շվարած հարցրեց Փայլակը:

- Գնանք ճաշարան,- առաջ ընկավ Դավիթը,- ուտենք, կերեւա:

Սաքոն ճաշարանի դռանը կանգնած էր:

- Գնացի՞ն,- հուսախաբ եղավ այդքանիս տեսնելով:

- Հա,- պատասխանեց Ռազմիկը,- չհամոզվեցին,- ապա ավելացրեց,- դու ճիշտ արեցիր, ապրես:

- Է՜,- ձեռքը թափ տվեց Սաքոն,- եղածը եղած է: Իմ խնամին ու ազգականս հետս մնացողներն են:

Սովխոզի տան շարքը սկսեցինք: Հիմքը եւ ցոկոլը լցրել էինք: Երեք հոգով մի վարպետի էինք սպասարկում, խեղճ Գրիգորը չտեսավ նման բան: Ռազմիկը ծխելով անկյունները կապեց, լարը գցեց եւ հուսահատ ասաց.

- Բերեք, բերեք տեսնեմ ինչ եմ անում...

Առատորեն ապահովում էինք նրան ու նստում ստվերում: Դավիթը պատմում էր վարորդական կյանքից, հեռավոր երթերից, կովկասյան ճանապարհներից...

Ռազմիկը ցեխ ուզեց, Դավիթը փնչացնելով տարավ երկու դույլ:

- Երկու հատ մի բեր,- նեղսրտեց Ռազմիկը,- նստում է տակը:

Պարապ չնստելու համար գնացի աղյուս մոտեցնելու: Դավիթը դատարկ դույլը շպրտեց ավազի վրա եւ մի գիրկ աղյուս լցրեց Ռազմիկի մոտ:

- Կամա՜ց,- բղավեց Ռազմիկը կրունկը բռնելով:

- Մի ճղի քեզ,- ծիծաղեց Դավիթը,- ճղողները գնացին, դո՞ւ ես սկսում:

- Ճամփին են, հա,- ակամա նախանձով ասաց Ռազմիկը,- բա մենք երբ ենք գնալու...

- Ո՜ւխ,- հառաչեց Դավիթը:

- Ամենալավը գիտե՞ս երբ է,- շարունակեց գրգռել Ռազմիկը,- ինքնաթիռից իջնում ես, Փարաքարի քամին խփում է երեսիդ...

- Բայց ե՞րբ,- բղավեց Դավիթը:

- Ալթայում հոկտեմբերի կեսից աշխատել չի լինում: Որ մինչեւ հոկտեմբեր հասնենք, լավ է...

- Ուրեմն ամենաշատը մինչեւ հոկտեմբերի կե՞սը, երկու ամի՞ս...

- Հա...

- Տո շարի է,- բղավեց Փայլակը,- գործ չարինք...

-Մենակ ինչքա՞ն շարեմ, որ հինգ հոգու փող հանեմ,- ջղայնացավ Ռազմիկը:

Փայլակը հանկարծ դարձավ ինձ,- գնա դու էլ շարի:

- Ե՞ս,- ապշեցի:

- Հա, համալսարան ես ավարտել, բա ինչի՞ համար ես ավարտել, գնա շարի:

- Արի, Արամ,- համաձայնություն տվեց Ռազմիկը,- մենակ գործ չի լինի, մի բան պիտի անենք...

Նա իր սկսած պատը տվեց ինձ, լարը երեք շարքի համար էր գցել, իջեցրեց մեկ շարքի:

- Հանգիստ կշարես, ուշադիր, որ ուղիղ լինի, թե չէ ոնց սովորեցիր, կգնա: Սաքոն մինչեւ հիմա ուղիղ շարել չգիտի, որովհետեւ հենց սկզբից հուպ է տվել: Մնացածը գիտես...

Գիտեի, տեսել էի եւ ուսումնասիրել նույնիսկ, թե ինչպես են շարում կամ սվաղում: Դժվար չէր թվում, բայց, ինչպես ասում են, միայն անելով են սովորում:

Լավ գիտեի, թե սկզբից ինչ եմ անելու: Մալայով պատին թխկթխկացնելով, ինչպես անում էին մեր վարպետները, բղավեցիՙ ցե՜խ:

- Բերեմ, բերեմ,- վեր թռավ Փայլակը:

Խառնեցի դույլի ցեխն ու թոնթորացի Վարդանի պես,- էս ինչ ցեխ ես բերել, կարգին ցեխ բեր:

Փայլակը վրնջաց ծիծաղից:

- Դու շարի, կբերեմ, ինչ ուզում եսՙ կբերեմ...

Երկու շարքից հետո Ռազմիկը եկավ ստուգելու:

- Չեղավ, Արամ,- գլուխն օրորեց,- հետեւը շատ ես ուռեցրել...

- Շատ լավ է,- բղավեց Փայլակը,- հետեւ է, պիտի ուռի, բա ոնց... չհավանողը բոզի տղա է, հուպ տու:

Փայլակը չէր հասկանում, որ այդ պահին չհավանողը Ռազմիկն էր:

- Հուպ տալով չէ,- հանդիմանեց Ռազմիկը,- սվաղը շատ ցեխ կուտի:

- Թող ուտի, ցեխ տվողը ես եմ...

- Չշարե՞մ,- հարցրեցի Ռազմիկին:

- Շարի, ուզած-չուզած պիտի սովորես:

Դա իմ առաջին դասն էր, ես հասկացա, որ պատը երկու կողմ ունի:

Ռազմիկը կանչեց իր մոտ: Նա դույլը դատարկում էր պատի վրա, հարթում, դրսի կողմը շարելով առաջանում: Ես ներսի կողմն էի շարում, դա կոչվում էր պատը լցնել: Վաթսուն սանտիմետր լայնությամբ խուլ շարք էր, խարամ չէինք լցնելու: Որպես բանվոր գիտեի, թե ինչքան աղյուս ու ցեխ է խլում այդպիսի պատը:

- Պատը չլայնացնես,- զգուշացրեց Ռազմիկը,- իրար կպած դիր:

Արագությամբ կհասցնեի, չէի կասկածում, շարածն էլ կարծես ոչինչ:

- Լավ է,- գոհ ասաց հոգնած Փայլակը:

Սաքոյի բացակայությամբ իրեն բրիգադիրի պես էր պահում:

Երեկոյան տուն գնացի ծռված մեջքով: Մինչ այդ համոզված էի, որ աշխատանքի ծանրությունը հիմնականում բանվորն է քաշում, սակայն շարքն ավելի դժվար էր ինձ համար: Բանվորությանը վարժվել էի, ծանր էր իսկապես, բայց վարպետին ապահովելուց հետո մի երկու րոպե ազատ էի մնում: Շարքն անընդհատ շարժում էր պահանջում, կռանալ բարձրանալ օրական քանի հազար անգամ: Անվարժությունից էր իհարկե:

Ինչեւէ, նոր զբաղմունք էի գտել ու տարվել դրանով: Հաճելի էր չմտահոգվել, որ ցեխը վերջանալուն պես նոր կալը պիտի պատրաստ լինի, աղյուս է հարկավոր մոտեցնել, Ռազմիկի կարգադրությունները վերաբերում են Փայլակին ու Դավթին:

Սաքոն չէր աշխատում: Կես ժամ կամ մի դժվար պահի միանում էր մեզ, մնացած ժամանակ չէինք տեսնում: Նույնիսկ ճաշարան չէր գալիս մեզ հետ: Ստամոքսի ցավերից շատ էր գանգատվում, սկսել էր հատուկ դիետայով սնվել: Փաստորեն, եթե ես չշարեի, ստիպված պիտի աշխատեր: Իսկ նա, գոնե իր ներկայացնելով, անընդհատ ինչ-որ բան ճարելու, գործ դասավորելու մեջ էր: